Cambodja: verleden, heden en toekomst

Indrukwekkend Phnom Penh
Donderdag verlaten we Don Deth na nog een hele gezellige avond met Kees, die Tony’s plek opvulde die naar Bangkok is vertrokken voor een 10-daagse meditatie (respect, ik vind 10 minuten stil en gedachteloos zijn al een enorme opgave). Na wat wisselen van boot en bus, gaan we op weg naar Cambodja. Bij de grens weer het gebruikelijke formulier invullen, foto inleveren en nog een arrivalcard invullen. Het duurt altijd weer even. Eenmaal in Cambodja zien we in eerste instantie weinig andere dingen dan in Laos: huizen op palen, kinderen die gevaarlijk dicht langs de weg spelen of bij vader of moeder voor op de motor zitten, dezelfde eetstalletjes langs de weg en dezelfde soort markt bij eerste stop Kratie. Wel spreken ze hier heel goed Engels, gebruiken ze dollars en riel door elkaar heen en is de plaatselijke mode voor de dames een pyjama-ensemble: een dun katoenen overhemd en broek in hopeloos bloemetjesmotief.

Het verleden
Ik zal heel eerlijk zijn dat ik niet zoveel van Cambodja wist (en geschiedenis me nooit veel geinteresseerd heeft....the time is now). Peter heeft de busreis gelukkig benut om zich in te lezen en wist mij ‘s avonds al het een en ander te vertellen. Dat ben ik zelf nog gaan nalezen en dan begrijp er nog helemaal niets van. Dit land heeft ellende na ellende over zich heen gekregen. Ik begin maar met de bombardementen in 1970 door de US tegen het communistisch regime destijds. Daaropvolgend het bewind van Lon Nol wat ten einde komt in 1975 als de Rode Khmer onder leiding van Pol Pot aan de macht komt. Tussen 1975 en 1979 zijn er onder dit bewind 2 miljoen (!!) mensen omgekomen door moord, hongersnood en ziektes). Cambodja telde toen 7 miljoen inwoners, wat betekent dat bijna een derde van de bevolking is omgekomen. De Rode Khmer heeft in 4 jaar tijd bijna alle intellectuelen, monniken, leraren, politici en iedereen die ook maar enige kennis had uitgemoord inclusief alle familieleden. Deze genocide is gruwelijk efficient verlopen en lang verborgen gebleven voor de Westerse wereld.
Als we aankomen in Phnom Penh zijn we verrast door de voorstad die een en al neon is. We hadden geen idee wat we aan zouden treffen, maar Phnom Penh is een drukke stad, met chaotisch verkeer, reclameborden en tuk-tuks. We ontmoeten meteen bij het uitstappen tuk-tukdriver Mr. Lucky die ons naar ons guesthouse brengt en met wie de de dag erop vastleggen. Voor 12 dollar rijdt Mr. Lucky ons de hele dag rond. Mr. Lucky heet Mr. Lucky omdat na jaren moord en doodslag bij de geboorte van Mr. Lucky een einde kwam aan het Rode Khmer regime. Voor Lucky’s moeder was Lucky de brenger van vrede en geluk. Is dit mooi of is dit mooi.
De volgende ochtend gaan we met Mr. Lucky naar de Killing Fields, iets buiten de stad. Hier zijn massagraven uit de tijd van de Rode Khmer. Ca. 20.000 mensen zijn hier omgekomen. Het is onwerkelijk om voor een monument te staan dat tot op de nok toe gevuld is met schedels waarvan je kan zien hoe deze persoon om het leven is gekomen. Of de stapels kleding te zien van de overledenen. Of over de killing fields zelf te lopen waar door regen nog steeds botten en kleding bloot komen te liggen en wij daar daadwerkelijk over heen lopen. Wat hier allemaal gebeurd is, is onvoorstelbaar. Hoe heeft dit 4 jaar lang ongestoord kunnen doorgaan? Na de killing fields gaan we naar het Tuol Sleng Museum, een voormalige highschool die de Rode Khmer tijdens hun bewind heeft gebruikt als gevangenis en martelplaats. Kan het nog gruwelijker worden dan de killing fields? Ja. We zien hier de klaslokalen die verbouwd zijn tot piepkleine cellen. De bedden, de martelwerktuigen, foto’s van alle slachtoffers die om een of andere reden nauwkeurig zijn gedocumenteerd door de Rode Khmer. Peter en ik vallen helemaal stil bij het zien van schilderijen die de martelingen uitbeelden. Baby’s die doodgeslagen werden tegen bomen, vrouwen van wie de tepels werden afgeknipt, het laten verdrinken van mensen. Buiten het museum zitten bezoekers onder de indruk voor zich uit te staren. Onwerkelijk.

Het heden
Tegenover het museum zit een luxe eetgelegenheid (Boddhi Tree, een aanrader) wat een heel vreemd contrast is met wat we net gezien hebben. Ook vind je hier winkeltjes waar je straatkinderen of gehandicapten mee steunt. Het is goed om te weten dat je beter hier wat kunt kopen dan bedelende kinderen iets geven. De Child Safe travellers tips die je overal kunt vinden, noemen onder andere als tip dat je beter de projecten kunt steunen die voor deze kinderen zijn opgestart. Als bedelen loont houdt ze dat op straat en dat brengt ze alleen maar in gevaar. Maar het blijft absoluut moeilijk om kleine kindjes weg te sturen. Cambodja telt tussen de 14.000 en 24.000 straatkinderen, waarvan het merendeel zich in Phnom Penh bevindt. Wat kunnen wij bijdragen? Ik wil graag zien hoe de hulpverlening hier werkt, welke projecten door NGO’s zijn opgestart en wat er allemaal leeft binnen Cambodja. Voor Peter en mij volgt dan ook een druk programma en in plaats van 1 dag Phnom Penh blijven we 2 dagen. Net als in Laos kun je je via ww.stay-another-day.org orienteren op de activeiten die net buiten de gebaande paden zijn. Hierdoor kwamen wij ook mooie dingen in Laos op het spoor en heeft het ons ook geinspireerd hier langer te blijven. Sowieso vinden wij Phnom Penh een authentieke stad, met nog geen hordes toeristen en dus geen tientallen souvenirwinkeltjes. Wij vinden het eigenlijk gewoon een hele leuke stad met een dynamiek die we wel kunnen waarderen.
‘s Middags laten we Lucky ons naar de rivier brengen, waar we Engelsman David Fletcher gaan ontmoeten. We hebben bij aankomst een pamflet gezien van David die elke week met vrijwilligers kilo’s eten naar de vuilstort brengt waar honderden kinderen (en hun ouders) hun geld verdienen met het doorzoeken van afval. Hij zoekt mensen die mee willen of donaties willen geven. Na telefonisch contact blijkt dat hij pas zondag weer gaat, maar ik wil hem erg graag ontmoeten. Hoe komt zo’n man tot zoiets? In zijn bar-restaurant Bogie & Bacall maken we kennis met David. Een man van in de 60 die hier jaren geleden voor het eerst kwam, ontroerd werd door dit land en er is gebleven. Sinds 5 jaar rijdt hij een paar keer per week naar de “city dump” waar 500 families wonen en dag in dag uit op de vuilstort aan het werk zijn. Wij komen eigenlijk alleen een donatie geven en om zijn verhaal te horen, maar hij biedt ons aan toch te gaan kijken. Je kan volgens David niet doneren zonder te voelen wat het is om daar te zijn. Na een kwartier rijden staan we dan ook op een enorme vuilnisbelt met een stank die ik nauwelijks kan verdragen in de kokende zon te kijken naar tientallen mensen die door het vuil graaien. Als er een nieuwe vuilniswagen komt, staan de mensen te dringen om de juiste dingen te vinden. David koop het eten groot in en kan voor 1 dollar drie kinderen een dag voeden. Bij de vuilstort zit wel een school, maar de kinderen krijgen er volgens David mondjesmaat les. David vertelt niet alleen het verhaal van deze kinderen, maar ook zijn eigen verhaal. De kinderen hier zijn zijn familie. Hij heeft jonge vriendinnen wat in Azie gebruikelijk is, maar hem desalniettemin niet in dank is afgenomen door zijn 2 dochters. met wie hij geen contact meer heeft. Natuurlijk zet ik ook wel wat vraagtekens bij zijn verhaal, maar wie ben ik om te oordelen. Deze man kiest ervoor zijn laatste jaren te slijten met liefdadigheid. Ik weet niet of zijn actie zoden aan de dijk zet. Misschien niet, misschien wel, maar “zijn” kinderen krijgen een paar keer per week goed te eten en aandacht en that’s all that matters. Dat steunen wij graag. Nieuwsgierig? www.bogieandbacall-cambodia.com
Eenmaal weer terug in het centrum gaan Peter en ik aan de waterkant al onze indrukken delen en verwerken. Wat is goed en wat is fout? Hoe kun je dit land echt helpen op de lange termijn? Alle vormen van kennis zijn hier in de kiem gesmoord. De Rode Khmer heeft dit land helemaal terug in de tijd gegooid. Wij zijn enorm onder de indruk. We hebben al armoede gezien, maar dit land is verwoest en moet helemaal opnieuw beginnen.

De toekomst
's Avonds eten we bij Friends (topkwaliteit en weer de klantvriendelijkheid die we in Makpeth al ervaren hebben), hetzelfde concept als Makpeth in Vientiane, Laos. Achter Friends zit het Mith Samlanh Center dat straatkinderen opleidt met beroepsonderwijs in onder andere verzorging, techniek en horeca. In Phnom Penh hebben ze twee restaurants waarvan Romdeng voor starters is en Friends voor gevorderden. Friends heeft ook aangrenzend een winkeltje waar je handwerk kan kopen. Alle opbrengsten wordt besteed aan de kinderen en hun toekomst. Inmiddels hebben wij meer souvenirs dan we mensen kennen dus iedereen zit over 2 jaar nog op z’n verjaardag met een zijden sjaal uit Cambodja of Laos. Het centrum waar de opleidingen gegeven worden, is gebouwd met geleend geld en via www.friendsbuildingfutures.com kun je een steen kopen waarmee je de lening helpt aflossen. Een mooi concept en kennis is hier de sleutel naar een nieuwe, goede toekomst dus dit is zeker iets om te bezoeken en te steunen als je Cambodja bezoekt!
De volgende dag regelen we de bus voor Siem Reap en bel ik het weeshuis van de Save Children in Asia Organisation waar wij 's middags heen willen. Dit centrum bekommert zich om de hulpbehoevende kinderen buiten de stad. Als we om ons heen kijken om een tuk-tuk te regelen, komt als geroepen Mr. Lucky ons zwaaiend en lachend tegemoet rijden. Hoe is het mogelijk! Hii brengt ons naar het weeshuis en directeur Sarth Samith vertelt ons over dit tehuis waar ca. 12 kinderen wonen, maar waar ook 80-100 kinderen bijles Engels krijgen. Boven het weeshuis hangt de spreuk: never too late to learn. Alles gebeurt hier door en met vrijwilligers en nu wordt druk gespaard voor een echt klaslokaal. Op dit moment is het een geimproviseerde tent op de speelplaats. De kinderen die er wonen zijn of kinderern uit arme gezinnen, kinderen die te ver van een school wonen en dus hier intrekken en weeskinderen. We schuiven even aan bij een les Engels en na de les willen de kindjes heel graag een Engels woordje met je wisselen. Bij vertrek worden we uitgezwaaid en bedankt voor onze komst en interesse. Wij zijn de rondreizende donateurs aan het worden, maar je kan niet anders als je al de verhalen hoort of leest: www.savechildreninasia.org.
We kunnen natuurlijk niet anders dan bij Romdeng te gaan eten als afsluiting, zodat we alles hebben gedaan om de initiatieven voor de toekomst van dit land en de straatkinderen te steunen. Bij Romdeng treffen we weer de vriendelijke bediening, fantastisch eten en ontspannen sfeer. Het klinkt allemaal misschien te mooi en te lyrisch om waar te zijn, maar het is bij dit soort restaurants echt genieten. Ons voorgerecht is de klapper van de dag: tarantula met een chili-dipsaus. Ik moet me echt over heel veel gevoelens heenzetten, maar I DID IT: ik heb tarantula gegeten. De pootjes zijn een beetje taai, maar het is goed te doen!! Haha!
Onze laatste culturele uitspatting is een bezoek aan het theatar van de Sovanna Phum Art Association. Drukbezocht door expatters. Wij schuiven aan bij de voorstelling “The story of the dog” en zijn onder de indruk van de professionaliteit en bevlogenheid van de spelers. Op een heel creatieve manier worden schaduwpoppen, toneel, poppentheater en dans met elkaar verweven. Vanavond is de eerste keer dat ze zonder Amerikaanse spelers zijn (die hebben geholpen het op te zetten) en het helemaal zelf doen en het is zo ontroerend te zien dat ze zijn opgelucht als het allemaal goed gelopen is en zo blij zijn met het publiek dat enthousiast applaudisseert.. Dit zijn mooie dingen om mee te maken...I am part of it!